اثرات سیگار بر بدن انسان

---

ارسال شده در: 1396/2/13              از دسته مطالب: عمومی

1- اثرات روانی اعتیاد :

سیگار و سایر انواع تنباکو اعتیاد آور هستند.

نیکوتین به عنوان یک عامل دارویی علاوه بر ایجاد اعتیاد می تواند منجر یه تغییرات خلق (psychoactive) نیز گردد.

نیکوتین یک عامل ایجاد سرخوشی است و علایم محرومیت آن شامل تحریک پذیری ، کاهشتمرکز ، اختلالات شناختی ، اضطراب و افزایش وزن می باشد . فرایند فارماکولوژیک و رفتاری اعتیاد به سیگار مانند سایر مواد اعتیاد آور همچون هروئین و کوکائین می باشد. عوامل محیطی و فشارهای اجتماعی در شروع استعمال دخانیات ، الگوی مصرف مجدد آن نقش مهمی دارند. مشکل اعتیاد به سیگار و نیکوتین کاملا جدی است چرا که علایم وابستگی می تواند به سرعت ایجاد شود. ایجاد حتی یک علامت وابستگی قویا پیش بینی کننده مصرف سیگار در آینده خواهد بود.

قدرت اعتیاد آوری نیکوتین از سایر داروها بیشتر است. در یک مطالعه تجربی افراد سیگاری داوطلب که نیکوتین وریدی دریافت کرده بودند علایم مصرف سایر مواد همچون مرفین و کوکائین را گزارش نمودند . این عقیده که سیگار یا نیکوتین میتواند منجر به کاهش استرس شود یک باور غلط است چرا که نیکوتین به عنوان یک عامل اعتیادآور ، سیگاریها را در یک شرایط نیاز دائمی به نیکوتین قرار داده و به محض محرومیت از آن فرد دچار علایم تحریکپذیری ، فشار و اضطراب می گردد. این وابستگی شیمیایی می تواند منجر به اثرات جدی دیگری علاوه بر اعتیاد واقعی به نیکوتین و تنباکو گردد. به عنوان مثال برخی از انواع سیگار دارای میزان نیکوتین کم هستند به منظور جبران این مسئله برخی افراد سیگاری حجم دود استنشاقی را افزایش می دهند که در نتیجه میزان مواجهه ریه ها با عوامل سرطان زا در این افراد 2 تا 4 برابر می گردد. بنابراین مواجهه با این مواد در اثر مصرف سیگارهای با نیکوتین خیلی پایین بالاست. در یک مطالعه پژوهشی سیگارهایی که از سیگارهای با نیکوتین پایین استفاده می کردند تعداد کل مصرف سیگار بالایی داشتند. در سایر مطالعات ، سیگارهایی که از سیگارهای فیلتر دار استفاده می کردند، افزایش جذب بیشتری از هر سیگار داشتند. نتایج این مطالعات ، این باور غلط که سیگارهای با نیکوتین پایین کمتر مضر و اعتیاد آور هستند را نقض می کند. این مسئله همچنین گواهی است به این موضوع که چرا بروز مرگها و سرطانهای ریویناشی از سرطان ریه علیرغم استفاده از سیگارهای با نیکوتین و تار پایین کاهش نیافته است.

بسیاری از افرادیکه وابستگی به نیکوتین دارند قادرند بدون هر گونه برنامه درمانی آنرا ترک کنند. سایر افراد نیاز به یک برنامه کمکی تعریف شده دارند که بر اساس مداخلات دارویی و رفتاری بتواند زمان قطع مصرف را طولانی کند.

 2- اثرات ریوی :

بطور مشخص سیگاریها امکان بیشتری جهت ابتلا به سرطان ریه دارند ،بطوریکه 90-85درصد تمام موارد سرطان ریه بعلت سیگار می باشد. احتمال ابتلا سیگاریها به سرطان ریه در مقایسه با افراد غیر سیگاری 30-20 برابر بیشتر است. سیگار منجر به یک طیف وسیعی از اختلالات ریوی شامل آمفیزم و برونشیت مزمن که با التهاب، انسداد و تخریب مجاری هوا همراه است، میگردد.

حداقل 80% این بیماریها بدلیل سیگار کشیدن است که منجر به تنگی نفس ، بیماریهای مکرر، بستری ، ناتوانی ریوی و اقدامات درمانی پرهزینه با اثربخشی ضعیف می گردد.

دخانیات حداقل به میزان 20 برابر خطر مرگ ناشی از بیماریهای انسدادی مزمن ریوی را افزایش می دهد. متوسط وضعیت عملکرد و ظرفیتهای ریوی در سیگاریها به نسبت افراد غیر سیگاری بدتر است که میزان کاهش عملکرد حتی در افراد بدون علایم آمفیزم و برونشیت مزمن در هر سال تا دو برابر میشود. افرادیکه از سنین پایین تر در معرض دود سیگار قرار می گیرند ، شانس بیشتری جهت ابتلا به آسم دارند. در افراد آسماتیک ، دود سیگار میزان افت عملکرد و ظرفیتهای ریوی را افزایش داده که با گذشت زمان و بدتر شدن شرایط امکان کنترل ضعیف تر می گردد. این مسئله منجر به افزایش مراجعه به اورژانس و افزایش دفعات بستری می گردد. افراد سیگاری احتمال بیشتری جهت استفاده از دستگاههای تنفس مصنوعی در هنگام بستری در بیمارستان دارند .
خطر عوارض ریوی همچون عفونتها در افرد سیگاری به نسبت افراد غیر سیگاری به وضوحبالاتر است . افرادیکه قبلا مبتلا به یک بیماری انسدادی مزمن ریوی ( همچون برونشیت مزمن یا آمفیزم ) شده اند و مصرف سیگار را ترک نموده اند ، یک کاهش واضح در دفعات بستری در بیمارستان را نشان می دهند ، وضعیت عملکرد ریوی این گروه با گذشت زمان به افراد غیر سیگاری نزدیک می شود. این موضوع به وضوح منجر به بهبود علایم تنگی نفس آنها می شود. سیگاریهایی که از عوارض ریوی و غیر ریوی مصرف سیگار رنج می برند ، به نسبت افراد غیر سیگاری احتمال بیشتری جهت بستری در بخش مراقبت ویژه (ICU) به دنبال جراحی دارند.

3– اثرات قلبی:

استعمال دخانیات به طور واضحی منجر به ایجاد بیماری عروق قلب ( انسداد و تنگی عروق تغذیه کننده قلب) می گردد که این مسئله منجر به علایم قلبی همچون درد قفسه سینه ، تنگی نفس ، حمله قلبی ، بستری ، ناتوانی و مرگ می شود . خطر ایجاد بیمارهای عروقی قلب در اثر استفاده از سیگار در مردان 3 برابر و در زنان تا 6 برابر افزایش می یابد. خطر ایجاد این بیماریها اغلب به وسیله افراد سیگاری مورد توجه قرار نمی گیرد.

ترک دخانیات در افراد مبتلا به بیماریهای قلبی ، خطر حمله قلبی مجدد و مرگ را فقط به میزان 50% کاهش می دهد بنابراین این مسئله نباید در افراد سیگاری بزرگ نمایی شود . استعمال دخانیات همچنین یک فاکتور خطر مستقل برای نارسایی احتقانی قلب که در آن قلبتوانایی خود را برای تامین جریان خون مورد نیاز بدن از دست می دهد ، محسوب می گردد. این بیماری منجر به ضعف ، خستگی ، تنگی نفس شدید ، بستریهای مکرر و کاهش طول عمر فرد مبتلا می گردد.

4- اثرات عروقی

آئورت :

دخانیات به طور مشخص یک عامل خطر شناخته شده در ایجاد آنوریسم آئورت شکمی وآئورت قفسه صدری می باشد . آنوریسم آئورت شکمی یک گشادی معمولا پیشرونده در یک سگمان رگ آئورت می باشد که در صورت پارگی این آنوریسم منجر به خونریزی داخلی ، شوک ، کلاپس قلبی و مرگ می شود .

بیش از 75% افراد مبتلا به این بیماری سیگاری هستند. بعد از تشخیص این بیماری افرادیکه به استعمال دخانیات ادامه می دهند بیشتر در معرض خطر پارگی آنوریسم بوده و به طور مشخصی طول عمر کوتاهتری دارند .

عروق کاروتید :

همچون دیگر عروق بدن ، سیگار منجر به تنگی عروق کاروتید و کاهش خونرسانی به مغز می گردد . این شرایط به عنوان یک عامل مستعد کننده برای ایجاد سکته مغزی محسوب می گردد . عوارض یک سکته مغزی شامل فلج ، اختلال تکلم ، اختلال حس ، کوری ، ناتوانی ، فراموشی و حتی مرگ می باشد . بعد از جراحی اصلاحی در صورت استفاده از دخانیات شانس عود تنگی عروق کاروتید وجود خواهد داشت .

5- عروق محیطی

سیگار یک فاکتور اصلی مستعد کننده در انجاد بیماریهای آترواسکلروتیک عروق محیطی ( تصلب شرایین ) می باشد. در این بیماریها ، عروق تغذیه کننده جریان خون اندامها دچار سفتی و تنگی می شوند . این اختلال بیشتر عروق اندام تحتانی را تحت تاثیر قرار می دهد که نتیجه آن محدودیت حرکتی در راه رفتن ، درد در اندام مبتلا ، امکان ایجاد گانگرن و حتی قطع اندام می باشد . بیماران مبتلا به اختلالات عروق محیطی به شدت در معرض بیماریهای کشنده ای همچون حملات قلبی و سکته های مغزی می باشند .
اولین اقدام درمانی در این بیماران ترک دخانیات می باشد . دیگر بیماری جدی عروق محیطی که سیگار در ایجاد و یا پیشرفت آن نقش موثری دارد ، ترومبوآنژئیت ابلیترانت یا بیماریبورگر می باشد . این بیماری ارتباط قوی با سیگار کشیدن دارد که اغلب در سنین جوانی ( حدود 34 سالگی ) آغاز می شود . این بیماری منجر به درد شدید و پیشرونده در اندام مبتلا ، زخم ، گانگرن ، قطع عضو ، بستری مکرر و در بسیاری از موارد اختلال در راه رفتن می گردد 

تنها اقدام درمانی موثر در جلوگیری از پیشرفت بیماری و قطع اندام ، ترک کامل سیگار و دیگر انواع دخانیات می باشد . پس از تشخیص بیماری میزان قطع عضو در بیمارانی که همچنان به استفاده از سیگار ادامه می دهند بیش از افرادی است که سیگار را ترک می کنند.

6- سیستم عصبی :

سیگار خطر ابتلا به انواع فراموشی و اختلالات شناختی را افزایش می دهد و ترک سیگار اقدام اصلی در درمان فراموشی ناشی از بیماریهای عروقی محسوب می گردد . اختلالات شناختی همراه با سیگار اغلب در میانسالی ( بین 43 و 53 سالگی ) آغاز می گردد .

سیگار همچنین احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می دهد به طوریکه با قطع سیگار خطر ابتلا به بیماری کاهش میابد.

7- اختلالات اسکلتی و پوکی استخوانی :

استئوپروز (پوکی استخوان ) یک اختلال جدی استخوانی است که به طور آشکاری منجر بهافزایش میزان شکستگیهای استخوانی به خصوص در استخوانهای هیپ (لگن) و ستون فقرات ، دردهای مزمن ، کاهش عملکرد ، اختلالات روانشناختی و مرگ زودرس می گردد. یک عامل مخدوش کننده در این میان جراحی و عوارض بعد از جراحی ناشی از درمان این شکستگی ها می باشد .
سیگار قویا یک عامل خطر شناخته شده در ایجاد و تسریع پوکی استخوانی در مردان و زنان و با احتمال بیشتر در زنان می باشد . اغلب شکستگیهای ناشی از پوکی استخوانی در زنان مسن ایجاد میگردد. این شکستگیها شامل شکستگیهای فشاری مهره ها ، شکستگی مچ دست ، شکستگی هیپ و شکستگیهای خفیف در دیگر مناطق می باشد. سیگار همچنین بطور مشخصی با شکستگیهای تکراری استخوانی در زنان سن یائسگی همراه می باشد .

بر اساس مدارک و مستندات علمی استفاده از مواد دخانی بدون دود نیز میتواند باعث پوکی استخوان و کاهش توده استخوانی گردد جراحیهای اختصاصی ستون فقرات در افراد سیگاری به نسبت افراد غیر سیگاری کمتر موفقیت آمیز است. سیگار همچنین منجر به اختلال در روند ترمیم استخوان ها بعد از عمل جراحی و در نتیجه افزایش عوارض بعد از درمان شکستگیها می شود.

 

 

 

8- اثرات بر دستگاه تناسلی مردانه :

باروری : بر اساس مدارک علمی قوی سیگار می تواند در افراد استفاده کننده منجر به کاهش تعداد اسپرم ، افزایش اسپرم های با ظاهر غیر نرمال و کاهش کیفیت اسپرم شود . مردان سیگاری با تاخیر صاحب فرزند می گردند و میزان باروری کاهش یافته دارند .
عقیمی : مدارک علمی قوی وجود دارد که سیگار یک عامل خطر موثر در ایجاد عقیمی مردان می باشد . سیگاریها در مقایسه با افراد غیر سیگاری 5/1 برابر بیشتر به اختلالات نعوظ مبتلا می شوند . نتایج یک مطالعه تحقیقاتی نشان داد که حدود 81% بیماران متبلا به عقیمی سیگاری هستند و یا سابقه مصرف سیگار را قبلا داشته اند.

 

9- اثرات گوارشی :

سیگار علاوه بر اینکه یک عامل کمکی در ایجاد بسیاری از سرطانهای دستگاه گوارش می باشد یک فاکتور کمکی اصلی در سایر بیماریهای دستگاه گوارش نیز محسوب می گردد.

زخمهای گوارشی : سیگار کشیدن عامل اصلی ایجاد زخمهای گوارشی هم در معده و هم در دوازدهه می باشد . علایم این بیماری شامل درد ، خونریزی شدید ، سوراخ شدن معده یادوازدهه نیز می باشد .

رفلاکس معده به مری : مطالعات اخیر نشان داده است که سیگار منجر به افزایش برگشت اسید معده به داخل مری شده که این اختلال یک عامل خطر ایجاد بیماری رفلاکس معده به مری محسوب می گردد . رفلاکس معده به مری به عنوان یک عامل خطر ایجاد سرطان مری ،حنجره و حلق شناخته می شود که سیگار در بروز این سرطانها دارای اثر غیر وابسته و مستقل می باشد .

10-  سرطان :

ارتباط بین استعمال دخانیات و سرطان به هیچ وجه اغراق نیست ، چرا که سیگار یا به صورت مستقیم و یا به صورت کمکی در بروز تعداد زیادی از سرطانها موثر می باشد . هیچ ماده ای تا کنون با این ویژگی خاصی شناخته نشده است .
سرطان ریه : سرطان ریه به علت مرگ و میر بالایی که در دنیا ایجاد می کند مورد توجهخاصی می باشد . تقریبا 90-85% تمام موارد سرطان ریه به دلیل سیگار می باشد . برخی مطالعات نشان داده اند که زنان بیشتر در خطر ابتلا به سرطان ریه ناشی از سیگار هستند . مطالعات همه گیر شناسی اثبات کرده اند که سیگارهای دارای تار و نیکوتین پایین فقط به میزان مختصری منجر به کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان ریه می شوند .

بطور مشابه افرادیکه تمام عمر از سیگارهای فیلتردار استفاده می کنند در مقابل افرادیکه سیگارهای بدون فیلتر استفاده می کنند و یا سیگارهایی که پس مدتی استفاده از سیگارهای بدون فیلتر به سیگارهای فیلتر دار متمایل می شوند تفاوت بسیار ناچیزی در میزان مرگ و میرنشان داده اند . در افرادیکه سیگار را ترک می کنند خطر ابتلا به سرطان ریه بعد از 10 سال به میزان 50-30 درصد افرادیکه سیگار کشیدن را ادامه می دهند کاهش میابد.

سایر سرطانها : استعمال دخانیات به طور مشخصی خطر سرطانهای حنجره ، مری ، مثانه ، پانکراس ، کلیه ، حفره دهان ، حلق و معده را افزایش می دهد . سرطان حفره دهان و معدهعلاوه بر ارتباط با سیگار ، با مصرف مواد دخانی از راه دهان (استعمال بدون دود ) نیز ارتباط دارد. استعمال دخانیات با بروز سرطان روده بزرگ ، کبد ، دهانه رحم ، سینوسهای بینی و لوکمی مرتبط است . سیگار همچنین به عنوان یک عامل خطر مستقل در سرطان سلولهای شاخی پوست (SCC) شناخته می شود .

استفاده از سیگار به صورت کوتاه مدت و بلند مدت خطر ابتا به سرطان تخمدان را به دو برابر افزایش می دهد و همچنین یک عامل خطر اصلی در ایجاد سرطان گردن رحم محسوب می گردد . نتایج مطالعات متعدد نشان می دهد مواجهه با دود سیگار به صورت مستقیم یا غیر مستقیم خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد . همراهی بین گسترش سرطان پستان و ریه ها ( متاستاز ریوی ) و استعمال سیگار در زنان مشخص گردیده است .

این مسئله می تواند دلیل بالاتر بودن میزان مرگ و ناشی از سرطان پستان در میان زنان سیگاری باشد . افراد استفاده کننده از سیگار و حتی افراد با مصرف کم ، در معرض گسترش سایر انواع سرطانها نیز هستند . ترک سیگار منجر به کاهش خطر بسیاری از سرطانهای بدخیم مرتبط با سیگار منجمله سرطان مری ، سرطان پانکراس و مثانه می گردد.

11- سلامت دهان و دندان :

سرطان دهان و حلق در هر دو جنس زن و مرد دارای رتبه ششم در جهان می باشد . هر چند که در بسیاری کشورها در میان مردان سومین سرطان شایع محسوب می گردد. استفاده از توتون از راه تدخین و یا از طریق مصرف دهانی (بدون دود ) یک ریسک فاکتور اصلی سرطان دهان و همچنین بیماریهای پیش سرطانی ( پره کانسرو ) می باشد . سیگار همچنین عامل یک سری از ضایعات و بیماریهای دهان و دندان شامل ضایعات و بیماریهای دهان و دندان شامل ضایعات مخاطی همچون smokers’ melanos ( پیگمانتاسیون سیاه غیر عادی در مخاط دهان ) پچهای کراتوتیک ، التهاب دهان ، لکوپلاکی ، ضایعات کام و زبان مودار سیاه می باشد .

استعمال دخانیات اغلب با لکه دار شدن دندانها ، پوسیدگی ، خوردگی و تخریب دندانها همراه است . این مسئله منجر به افزایش شیوع اختلالات لثه همچون التهاب لثه ها ، کاهش قدرت ترمیم و نکروز می گردد . علاوه بر این سیگار می تواند توده استخوانی اطراف دندان را کاهش داده ، عمق پاکتهای دندانی و احتمال پس زدن ایمپلنت را افزایش دهد .

12- پوست و مو : 

یک ارتباط قوی بین سیگار و سرطان سلولهای شاخی پوست (SCC ) وجود دارد سیگار در ایجاد سرطان پوست یک نقش مستقل دارد و میزان ابتلا تحت تاثیر تعداد سیگار مصرفی می باشد . از دیگر اثرات مصرف سیگار و سایر دخانیات بر پوست و مو پیری و چروکیدگی زودرس پوست به خصوص پوست صورت در زنان و مردان می باشد . این اثر با افزایش تعداد سیگار مصرفی ، محتمل تر می شود .

یک ارتباط قوی بین سیگار و تغییر رنگ خاکستری مو ، کاهش مو و تاسی سر وجود دارد . از لحاظ بالینی سیگار می تواند منجر به بروز و افزایش شدت آکنه گردد . همچنین سیگار و توتون با یکسری از بیماریهای پوستی همچون پسوریازیس ، اگزما و تاولهای کف دست و پا همراهی دارد.

13- سیگار و حواس : 

بینایی : در برخی مناطق جهان ، سیگار عامل اصلی اختلالات بینایی غیر قابل درمان محسوب می گردد که می تواند منجر به آب مروارید ، گلوکوم ، تحلیل وابسته به سن ماکولا و ضایعات چشمی مربوط به بیماری گریوز شود . سیگار تنها عامل قابل پیشگیری شناخته شده در ایجاد تمام انواع تحلیلهای وابسته به سن ماکولا می باشد . تداوم سیگار کشیدن ممکن است منجر به آسیبهای چشمی دائمی و نهایتا کوری دائم شود .

شنوایی : سیگار یکی از عوامل خطر اصلی ایجاد کاهش شنوایی و کری می باشد . در افرادسیگاری در مقایسه با افراد غیر سیگاری احتمال ابتلا به کاهش شنوایی بیشتر است که این تقریبا مشابه افرادیست که در مواجهه با سر و صدای زیاد محیط قرار دارند .
بویایی : در افراد سیگاری میزان بروز اختلالات بویایی دراز مدت در مقایسه با افراد غیرسیگاری دو برابر می باشد . اختلالا در افرادیکه سیگار را ترک می کنند بهبودی قابل توجهی دارد.

سلامت عمومی :

اثرات استعمال سیگار در زنان مورد توجه خاصی است چرا که زنان علاوه بر اینکه تقریبا به تمام عوامل زیان آور موجود در سیگار همچون مردان حساس هستند ، در معرض ابتلا به برخی بیماریها و تومورهای خاصی که ویژه جنس زن است نیز می باشند .
نتایج برخی مطالعات نشان داده اند که زنان حتی بیشتر از مردان خطر ابتلا به برخی بیماریهای ناشی از سیگار را دارا می باشند .
بر اساس یک مطالعه وسیع در زمینه سلامت زنان ، میزان مرگ و میر در زنان سیگاری حدود 2 برابر بالاتر از زنان غیر سیگاری می باشد که این مصوبه بود که به خصوص در سنین 44-35 سال مشخص تر است .

زنان در معرض تهدید طیف وسیعی از بیماریهای مرتبط با سیگار همچنین افزایش خطر انواع مختلف فراموشی ، پوکی استخوان و مشکلات بارداری میباشند . اجتناب از سیگار نقش مهمی دود سیگار هستند نه از طریق سیگار کشیدن واقعی کنترل این مواجهات ناخواسته در سلامت زنان نقش موثری دارد.

 

سلامت دستگاه تناسلی زنان :

بر اساس مدارک علمی موجود یک همراهی بین استعمال دخانیات و کاهش قدرت باروری زنانوجود دارد . دخانیات همچنین میزان سقط خودبخودی در جنین های با وضعیت کروموزومی نرما ، میزان پارگی جفت، جفت سرراهی، خونریزی در طی بارداری ، پارگی زودرس غشاءها و مرده زایی را افزایش می دهد که در این موارد به طور کلی منجر به کاهش قدرت تولید مثل زنان می گردد .
زنان سیگاری به نسبت زنان غیر سیگاری 2-1 سال زودتر دچار یائسگی می شوند . تمامیخطرات و عوارض مربوط به باروری و بارداری مربوط به سیگار در افرادیکه سیگار را قبلا ترک نموده اند کاهش می یابد.

دخانیات و داروهای ضد بارداری خوراکی (OCP ) :

در خانمهایی که از قرص های ضد بارداری مرسوم استفاده می کنند ، خطر بیماریهای قلبی عروقی و حملات قلبی در افراد سیگاری بالاتر می باشد ، که از این میان سیگاریهای شدید بیشتر در معرض حملات قلبی قرار دارند . لذا تشویق استفاده کنندگان از داروهای ضد بارداری جهت ترک سیگار از اهمیت خاصی برخوردار است .

افراد استفاده کننده از OCP که سیگار مصرف نمی کنند و دارای فشار خون نرمال هستند(Normotensive) ، کمتر در معرض خطر حمله قلبی می باشند . با توجه به تاثیر همزمان سیگار و OCP در ایجاد لخته های عروق مغزی ، زنان سیگاری استفاده کننده از OCP بیشتر در معرض سکته های مغزی قرار دارند . خطر لخته های وریدی و آمبولی ریوی در زنان سیگاری مصرف کننده OCP بالاتر است .

 دخانیات و بارداری :

امروزه آگاهی در خصوص اثرات مضر سیگار در طی بارداری افزایش یافته است . استعمالدخانیات به دلیل مواجهه با موادی همچون نیکوتین و گاز مونوکسید کربن با عوارض متعددی در طی بارداری همچون افزایش خطر سقط خودبخودی ، زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم همراه است .

مصرف سیگار در طی بارداری منجر به تاخیر رشد داخل رحمی (IUGR) می گردد . مواجهه با مقادیر کم دود سیگار و یا استفاده از سیگارهای با میزان تار و نیکوتین کم در کاهش احتمال تولد نوزاد با وزن کم تاثیری ندارد .

بچه های مادران غیر سیگاری که در معرض مواجهه با دود سیگار(ETS ) بوده اند ، در هنگام تولد وزن کمتری دارند . در صورتیکه این مادران خود نیز سیگار مصرف نمایند احتمال این اختلال افزایش میابد . استفاده از سیگار در طی دوران بارداری احتمال مرگ نوزاد در حوالیزمان تولد ( Perinatal Mortality ) را تا حدود 1/5 برابر افزایش می دهد سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در مادران سیگاری شایعتر است .

سیگار نه تنها منجر به افزایش خطر سرطان رحم و گردن رحم در زنان می گردد ، بلکه احتمالایجاد مشکلات باروری ، عوارض حین بارداری و مرگ نوزاد را افزایش می دهد . نتیجه مطالعات علمی نشان می دهد که سیگار ضمن ایجاد مشکلات در دوره بارداری منجر به تهدید زندگی مادر و کودک ، افزایش احتمال بروز عوارض دراز مدت و کوتاه مدت در نوزاد و حتی مرگ نوزاد می گردد.

دخانیات و شیر دهی :

محتویات سیگار و توتون آن به داخل شیر پستانها ترشح شده منجر به کاهش میزان شیر میشوند . سیگار همچنین منجر به کاهش برخی ویتامینهای موجود در شیر همچون ویتامین E و ویتامین C می شود . میزان مواجهه شیرخوار با نیکوتین ارتباط مستقیم با تعداد سیگار مصرفی توسط مادر دارد . مادران سیگاری در مقایسه با مادران غیر سیگاری ، طول شیردهی کمتری داشته و احتمال قطع شیردهی در آنها بیشتر است . نتایج مطالعات متعدد مشخص کرده است که یک ارتباط معکوس قوی بین تعداد سیگار مصرفی در روز و میزان شیردهی و همچنین طول مدت شیردهی با پستان وجود دارد که علیرغم وجود فاکتورهای موثر دیگر ، اثر آن همواره پابرجاست .

این مسئله منجر به محروم شدن تعداد زیادی از نوزادان از مزایای شناخته شده تغذیه با شیر مادر می گردد. البته این نوزادان در معرض سایر عواقب سیگار کشیدن مادر یعنی مواجهه محیطی با دود سیگار( مواجهه غیر مستقیم ) و یا عوارض مربوط به مواجهه در دوران بارداری نیز می باشند .

دخانیات و تکامل دوران نوزادی و کودکی

اثرات سوء دخانیات در دوران قبل از تولد

نوزادی که قبل از تولد در معرض مواجهه با دود سیگار قرار داشته اند بیشتر در خطر کاهش وزن و مرگ هنگام تولد قرار دارند . بر اساس مطالعات تجربی و اپیدمیولوژیک ، نوزادان با وزن کم (LBW ) ممکن است در آینده دچار یکسری عوارض جدی و یا بیماریهایی شوند که فقط به دوران نوزادی محدود نمی شود . تعدادی از اختلالات و نقص عضوهای مادرزادی همچون شکاف کام و لب ، پا چنبری و نقص اندامها با سیگار کشیدن در دوران بارداری مرتبط است . مطالعات پژوهشی سیگار محیط (ETS) در دوران بارداری منجر به اختلالات عملکرد ریوی در دوران نوزادی ، زمینه سازی آسم و افزایش تحریک پذیری برونش در دوران کودکی می گردد. بچه های مادران سیگاری که در طی بارداری و شیردهی در معرض مواجهه با دود سیگار بوده اند بیشتر احتمال ابتلا به اگزمای دوران کودکی را دارند . مواجهه محیطی با دود سیگار منجر به کاهش دامنه توجه کودک شده که این خود زمینه ساز اختلال در تکامل هوشی کودک و حتی تواناییهای هوشی کودک در آینده و افتی به میزان 15 درجه در ضریب هوشیمی گردد. مطالعات همه گیر شناسی مشخص کرده اند مواجهه با دود سیگار در دوران قبل از تولد می تواند اختلالات رفتاری، رفتارهای پر خطر و افت تحصیلی را به همراه داشته باشد . دود سیگار بطور واضحی با اختلالات یادگیری و حافظه همراه است. بعلاوه کودکان مواجههیافته با سیگار توان انعطاف پذیری در حل مشکلات را کمتر داشته، حرکات تهاجمی بیشتری دارند .

دخانیات و سلامت کودکان :

تهدیدهایی که سیگار بر سلامت نوزادان و کودکان ایجاد می کند اغلب از دوران بارداری آغاز می شوند . این تهدیدها عبارتند از :
1- افزایش خطر سندرم مرگ ناگهانی شیرخوارSIDS

2- عفونتهای دوران کودکی

3- عفونتهای گوش میانی

4- نقص تکاملی ریه ، برونشیت و کاهش کلی وضعیت سلامت ریه ها

5- کاهش عملکرد و ظرفیتهای ریوی

6- کاهش کلی در تکامل شناختی و فیزیکی

7- تغییر وضعیت دفتاری و هوش کودکان

8- افزایش میزان بستری در بیمارستان نوزادانی که مادرانشان سیگاری نیستند ولی پدرانشان سیگار استفاده می کنند بیشتر در خطر کاهش وزن حین تولد هستند . مواجهه محیطی با دود سیگار (ETS ) همچنین منجر به افزایش خطر ابتلا به آسم در دوران کودکی و نیز افزایش تعداد حملات آسم می گردد.

موادجانبی در تنباکو و دود سیگار بداخل شیرمادر ترشح شده منجر به کاهش تولید شیر میشوند. بچه هایی که از شیر مادران سیگاری تغذیه می کنند بیشتر در معرض ابتلاء به سرطان ریه هستند. همچنین خطر ایجاد سایر سرطانها منجمله سرطانهای سینوسها و بینی، تومورهای مغزی، لوکومی و لنفوم نیز در آنان افزایش می یابد.

دیگر اثرات سوء مصرف سیگار توسط والدین شامل افزایش احتمال سیگاری شدن در در فرزندان و در نتیجه افزایش احتمال ابتلاء به عوارض ناشی از مصرف سیگار و همچنین اختلالات رفتاری مربوط به سیگار کشیدن در دوران بلوغ می باشد.

دود سیگار در محیط (ETS)

در سالهای اخیر دانش و آگاهی از تاثیرات جدی، خطرناک و نامطلوب دود سیگار در محیط بر روی سلامتی افزایش یافته است. دود سیگار در میحط تقریبا هر عضو و دستگاهی از بدن را تحت تاثیر قرار میدهد و دود سیگار به طور واضح به عنوان علت مرگ در تعداد زیادی از افرادی که در معرض دود سیگار هستند محسوب می شود. قرارگیری در معرض دود سیگار در محیط به طور قابل ملاحظه ای علت تعداد زیادی از سرطانها از جمله سرطان ریه، سرطانهای بینی و سینوس به حساب می آبد. شورای فعالیتهای علمی و انجمن پزشکی آمریکا (AMAA)موافق هستند که دود سیگار محیطی باید به عنوان عامل سرطان زای انسانی طبقه بندی شود. سازمان حفاظت زیست محیط (EPA) دود سیگار را به عنوان عامل سرطان زای کلاس  A (سرطانزاهای شناخته شده انسان) طبقه بندی کرده است.

به طور آشکار مشخص شده است که قرار گرفتن در معرض دودسیگار در محیط باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق قلب و مرگ و میر مربوط به آن می شود. علایم این بیماری شاملدردهای سینه، کوتاهی تنفس و حمله یا سکته قلبی کشنده میباشد. شواهدی وجود دارد که دود سیگار در محیط ممکن است باعث تنگ شدن سرخرگهای کاروتید که خون را به مغز می رساند شود. این بیماری زمینه ساز سکته های مغزی در آینده می باشد. تعداد زیادی ای بیماریهای ریوی منجمله سرطان ریه، آسم و افت عملکرد ریه نتیجه قرار گرفتن در معرض دود سیگار محیطی می باشد. طراحی تهویه، جداسازی یا پاکسازی هوا اقدامات موثری جهت کاهش عوارض مواجهه با دود در محیط داخل نمی باشند چرا که برای به حداقل رساندن این اثرات نیاز به تهویه ای با قدرت 50/000 لیتر در ثانیه به ازای هر نفر می باشد که عملا امکانپذیر نمی باشد. مدارک علمی قوی دال بر عوارض مواجهه با دودسیگار در فضای بیرون وجود دارد. این مسئله به دلیل اقدامات و مواد افزاینده ای که صنایع تولید کننده سیگار برای تغییر در بو یا ظاهر سیگار بکار میبرند پیچیده تر می شود. چرا که هنوز مدارک و مستندات معتبری در خصوص میزان این مواد افزوده شده و اثرات سمی آن بر سلامت انسان در دست نیست. بعلاوه احتمل افزایش غلظت برخی مواد سمی یا سرطان زا بدلیل این تغییرات در سیگار وجود دارد. صنایع تولید کننده سیگار بمنظور تاثیر بر افکار عمومی و تکذیب شواهد علمی مربوط به عوارض مواجهه با ETS و مقابله با این موضوع زمان زیادی را صرف نموده اند. آنها از طریق پژوهشهای هدفمند و جهت دار علمی که سعی شده در آنها نقش صنایع سیگاری بی طرف نشان داده اقدام به این کار نموده اند.

ترک دخانیات و پیشگیری از استعمال

این باور غلط که استفاده از سیگار فقط برای کسانی مضر است که آن را انتخاب می کنند، کاملا نادرست است. با توجه به طیف وسیع اثرات سوء استعمال سیگار بر سلامت انسان، مزایای ترک سیگار کاملا مشخص و آشکار است. نتایج اصلی ترک سیگار در گزارش توسط انجمن متخصصین جراحی عمومی آمریکا تهیه شده، که بشرح ذیل می باشد:

1.       ترک سیگار فواید مهم و فوری در سلامت مردان و زنان در تمامی سنین دارد. این مزایا هم در مورد اشخاصی که بیماریهای مرتبط با سیگار کشیدن را دارند و هم در مورد اشخاصی که بیماریهای مربوط به سیگار کشیدن را ندارند صدق می کند.
2. افراد دارای سابقه مصرف سیگار که سیگار کشیدن را قبلا ترک نموده اند در مقایسه با افرادی که به سیگار کشیدن ادامه می دهند زندگی طولانی تری دارند. به عنوان مثال افرادی که قبل از سن 50 سالگی سیگار را ترک می کنند در مقایسه با افرادی که به سیگار کشیدن ادامه می دهند خطر مرگشان در طی 15 سال بعد نصف می باشد.

2.    3. ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان ریه و دیگر سرطانها، حمله قلبی، سکته مغزی و بیماریهای ریوی مزمن را کاهش می دهد.
4. زنانی که قبل از بارداری یا در طی 4-3 ماه اول بارداری مصرف سیگار را قطع می کنند خطر تولد نوزاد با وزن کم در آنها با زنان غیر سیگاری برابر می شود.

3.       5. اثرات مطلوب و طولانی مدت ناشی از ترک سیگار خیلی بیشتر عوارض احتمالی ناشی از ترک آن همچون 3-2 کیلوگرم اضافه وزن یا هر گونه اثرات روانشناختی ناشی از محرومیت می باشد. به دلیل اثرات دراز مدت استعمال سیگار، طبیعت اعتیاد آور نیکوتین، آسیب پذیری جوانان و عواقب اجتماعی آن کلیه اقداماتی که بمنظور جلوگیری از شروع سیگار کشیدن انجام شود مورد تاکید ویژه می باشد.

فریبرز صفایی-کلینیک ترک سیگار اصفهان

 

 

استعمال دخانیات از دیدگاه فقهاء مذاهب اسلامی

انواع دخانیات در ردیف زیان آورترین مواد قرار دارند. تاریخچه دخانیات، انحطاط بشری را در مقابل این ماه نشان می دهد. مواد تشکیل دهنده سیگار، همگی سمی و مضر بوده و دارای عوارض گوناگون اند که این امر حاکی از حرمت سیگار است. بررسی دلایل حرمت مواد مخدر به ویژه دخانیات از سوی علمایی که آن را حرام کرده اند، نشان از درستی فتوای ایشان دارد. نقل فتاوای فقها مبنی بر حرمت مواد مخدر و دخانیات، یکی از روشها برای هوشیار نمودن مردم و خنثی نمودن نقشه های برخی سودجویان در مقابل این مواد است.

دلایل حرمت دخانیات و موادمخدر از دیدگاه فقه اسلامی

1- علامه طباطبایی در تفسیر آیه « و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه» (بقره، 195) «خویش را با دست خویش به هلاکت نیفکنید». می نویسد: «از نظر ادبی «با» در «بایدیکم» یا برای سببیت است …. یا برای تأکید زیاد و کلمه «ایدی» مفعول و کنایه از قدرت و نیروها است (چون «ید» مفرد «ایدی» یعنی دست مظهر قدرت است) و بنابراین، مفاد جمله این است: نیروها و قدرتهای خود را از دست ندهید تا بیچاره و بدبخت شوید و «تهلکه» مانند «هلاک» مصدر است؛ ولی در لغت، بر وزن آن مصدر دیگری نیامده و معنایش این است که انسان به حدی بیچاره و درمانده شود و خود را گم کند که نفهمد کجا هست. در این آیه از آنچه موجب هلاکت شود، مطلقا نهی شده، خواه افراط و خواه تقریط باشد.

2- آیت ا… سید عبدالحسین طیب در تفسیر این آیه می گوید: « ….. تعبیر «بایدیکم» اشاره به این است که از روی اختیار خودتان چنین نکنید …. و مراد از تهلکه، اعم از هلاکت دنیوی و اخروی است و مراد از القاء به تهلکه، اقدام به هر عملی است که موجب وقوع در هلاکت انسان یا ترک عملی که باعث هلاکت آدمی گردد؛ مثلا، عملی که مریض انجام دهد و باعث زیادتی مرض یا موت او گردد.» در تفاسیر دیگر نیز چنین آمده است: «خودکشی و ضرر به نفس، حرام قطعی است که از این آیه استفاده می شود». «حرمت خودکشی و انتخاب طریق، روشی که به هلاکت آدمی می انجامد». این آیه، دلیلی گویا و روشن بر حرمت دخانیات و مواد مخدر می باشد.

3- آیت ا… مرتضی مطهری در تقسیم بندی انواع مرگ، قسمتی را به «جنایت» اختصاص می دهد و می گوید: «مرگهایی که خود آن مرگها جنایت است، از قبیل خودکشیها، این گونه مرگها نفله کردن و هدر دادن خود است، بدترین انواع مرگهاست. کسانی که در تصادف اتومبیل کشته می شوند و خود مقصرند، مرگشان از این قبیل مرگهاست و همچنین کسانی که در راهیک گناه به هر شکل و به هر صورت باشد، کشته شوند».

4- آیت ا… ناصر مکارم شیرازی در این باره می گوید: «قرآن مجید در آیه 195 سوره بقره می فرماید: «ولا تلقوابأیدیکم الی التهلکه {خودتان را با دستانتان به هلاکت نیفکنید}. طبق آمارهایی که از سوی پزشکان متخصص اعلام شد، مرگ و میر ناشی از دود سیگار در سال، به پنج میلیون نفر می رسد، بنابراین، کشیدن سیگار، مصداق القاء نفس در تهلکه است». دکتر شیخ یوسف قرضاوی (از علمای اهل تسنن) نیز این آیه را از جمله دلایل حرمت استعمال دخانیات می داند. وی ادامه می دهد که هر چیزی که مضر و دارای زیان باشد، خوردن و نوشیدن آن حرام است. همچنین شیخ ابویحیی انصاری (شافعی مذهب متوفی 926 قمری) به این آیه برای حرمت مواد مخدر استناد می نماید.

تحریم اسراف

الف: «کلوا و اشربوا ولا تسرفوا انه لا یحب المسفرین».

ب: «و لا تسرفوا انه لا یحب المسفرین»

ج: «ولا تبذر تبذیرا ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین».

د: «واهلکنا المسرفین»

و: «ان المسرفین هم اصحاب الناز».

ه: «انماالا سراف فیما اتلف المال و اضر بالبدن»

شیخ حر عاملی (1104- 1033 ق) آیه 433 سوره غافر و روایت مذکور را از جمله دلایل حرمت استعمال دخانیات می داند.
علامه طباطبایی می گوید: «… در این جمله، دو امر اباحی و یک نهی تحریمی است و جمله «انه لا یحب المسرفین» نهی تحریمی مزبور را تحلیل می کند».

آیت ا…. مکارم شیرازی می گوید :« کلمه «اسراف» کلمه بسیار جامعی است که هر گونه زیاده روی در کمیت و کیفیت و بیهوده گرایی و اتلاف و مانند آن را شامل می شود.» شیخ عبدالحی رضوی کاشانی (از علمای قرن دوازدهم هجرِ) در کتاب حدیقه الشیعه با استفاده از حرمت اسراف و دلایل دیگر خواسته اش، ترک دخانیات و حرمت آن است. بر کسی پوشیده نیست که سیگار و سایر دخانیات و موادمخدر، زیانهای اقتصادی شدیدی به هر جامعه که به آن معتاد است، وارد می نماید. دکتر شیخ یوسف قرضاوی در این باره می گوید: «ضرر مالی سیگار روشن است که بدون اینکه نفع دینی و دنیوی داشته باشد، مال را به هدر می دهد درحالی که حضرت رسول (ص) از اضاعه و به هدر رفتن مال نهی کرده است. مخصوصا برای کسانی که خود یا خانواده شان نیازمندند، شدیدا از این کار منع شده اند».

«ولا تقتلوا انفسکم» (نساء، 29) در روایات اهل بیت علیهم السلام از این آیه به «انتحار و خودکشی» تفسیر شده است. بر اساس آیه 195 سوره بقره، استعمال دخانیات و مواد مخدر نوعی قتل نفس محسوب می گردد.

همچنین شیخ دکتر یوسف قرضاوی از این آیه برای حرمت استعمال دخانیات استفاده نمودهاست. «قل انما حرم ربی الفلو الفواحش ماظهر منها و ما بطن والاثم و البغی بغیر الحق» (اعراف، 33). «بگو همانا پروردگارم ناشایستیها را چه آشکار باشد چه پنهان، حرام کرده است و نیز سرکشی ناحق را.» «الذین یتبعون الرسول … یحل لهم الطیبات و یحرم علیهم الخبائث..» (اعراف، 157) «کسانی که از رسول خدا پیروی می کنند …. {همان پیامبر} طیبات و پاکیزه ها را بر آنان حلال و پلیدها را حرام می نماید …»
در تفسیر این آیات چنین آمده است که: «قبح گناه، قبح ذاتی و عقلی استف نهتنها اجتماعی.» منطق قرآن و پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بین علیهم السلام نیز چنین است که با روشهای گوناگون در مقابل اعتماد نادرست مردم ایستادگی می نمودند. (شیخ حر عاملی نیز برهمین عقیده است). همچنین بر اساس این آیه، قبایح و خواهش به دو قسمت ظاهریه ( مثل زنا، غیبت و …) و باطنیه یا عقلیه تقسیم می شود و سپس به قاعده «کلما حکم به العقل حکم به الشرع» بر حرمت قبایح عقلیه و باطنیه تصریح شده است. همچنین شیخ محمدبن جعفرکتانی (مالکی مذهب متوفی 1345 قمری) و شیخ عبدالله بن جارالله بن ابراهیم (از علمای اهل سنت) آیه «ویحرم علیهم الخبائث» را یکی از دلایل حرمت دخانیات می دانند.

دلایل روایی: «لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام». «ضرر دیدن و ضرر رساندن در اسلام وجود ندارد». حدیث فوق که منقول از رسول گرامی اسلام (ص) می باشد، از شیعه و سنی نقلگردیده است و بر اساس نظر هر دو مذهب، قاعده ای منتهی محسوب می گردد و کسی حق ندارد به خود و دیگری ضرر برساند. آیت ا.. ناصر مکارم شیرازی از جمله دلایل حرکت دخانیات را قاعده لاضرر می داند و می گوید: «قاعده لا ضرر …. اضرار به نفس را نیز شامل می شود.»

دکتر شیخ یوسف قرضاوی نیز از جمله دلایل حرمت استعمال دخانیات را این قاعده دانسته است و می گوید: «پیامبر اسلام (ص) می فرماید: لاضرر و لاضرار فی الاسلام، بر اساس این دستور حضرت رسول (ص) می توان گفت که استعمال دخانیات، از قبیل سیگار و قلیان و غیره مادام که ثابت شود به اشخاصی که آن را استعمال می کنند، ضرر می رساند، حراماست». «کل امر یکون فیه الفساد مما قد نهی عنه … فحرام ضار للجسم و فساد للنفس .»

آیت الله ناصر مکارم شیرازی درباره این روایت می گوید: «این حدیث معروف در فقه الرضا (ع) آمده است: کل امریکون فیه الفساد مماقد نهی عنه … فحرام ضار للجسم و فساد للنفس. طبق این روایت، هر چیزی که ضرر مهمی برای بدن داشته باشد، حرام است». «ان الطین یورث السفم فی الجسد و یهیج الداء.» قاعده کلما حکم به العقل حکم به الشرع آیت ا… مکارم با استناد به این قاعده می گوید: « طبق قاعده مسلم اصولی کلما حکم به العقل حکم بهالشرع (هر چیزی که عقل قطعی به آن حکم کند، شرع هم به آن حکم خواهد کرد) مسئله حرمت سیگار و انواع دخانیات در عصر ما که زیانهای مهم آن بر همه دانشمندان ثابت شده، جای تردید باقی نمی گذارد، سرچشمه می گیرد.

با مراجعه به متون فقهی شیعه و اهل سنت، به این نتیجه خواهیم رسید که فقهای مذاهب اسلامی و حتی فقهای یک مذهب، از گذشته تا کنون، به طور یکسان به موضوع موادمخدر و دخانیات نپرداخته اند. در فقه شیعه، فقهایی چون محقق حلی، علامه حلی، شهید ثانی، مرحوم آیت ا… سید ابوالحسن اصفهانی (وفات 1366 ق) تریاک یا افیون را در صورتی حرام می دانند که ضرر معتنی به یا معتد به (ضرر قابل توجه) داشته باشد. این امر بیانگر این است که این فقها به ضرر قطعی آن یقین نداشته اند و به تعبیر آیت ا.. مرتضی مطهری «از این لحاظ است که به جنبه مطلب واقف نیستند، یعنی برایشان روشن نیست که آیا واقعا ضرر دارد یا ندارد؛ مثلا فتوا در مسئله کشیدن تریاک».

علامه حلی در کتاب القواعد می گوید: «چیزی که بسیار آن کشنده باشد و حکم آن کشنده نباشد، بسیار خوردن آن حرام است مثل تریاک … اگر زهرهای کشنده از این نوع باشند که مصرف اندک آن مانند تریاک و سقمونیا فایده داشته باشد، بیع آن جایز است ..» امروزه، فقهای شیعه بر حرمت مطلق موادمخدر اتفاق نظر دارند، اما در مورد حرمت دخانیات، بسیاری از فقیهان شیعه همان دیدگاه (یعنی داشتن ضرر معتد به یا معتنی به) را دارند.

در عین حال، علمایی هم هستند که استعمال دخانیات را مطلقا حرام می دانند که برخی از ایشان، عبارتند از:
شیخ حر عاملی شیخ عبدالحی رضوی کاشانی (قرن 12)، آیت ا… مرتضی مطهری، آیت ا… ناصر مکارم شیرازی، همچنین امام خمینی در پاسخ به استفتائی، استعمال و مصرف موادمخدر و هر نوع ماده اعتیاد آور دیگر برای کسانی که معتاد نمی باشند را از نظر شرع مقدس جایز ندانسته است. حکم مواد مخدر و دخانیات در فقه اهل سنت نیز در مورد این مسئله، وضعیتی همانند فقه شیعه وجود دارد ولی از جهاتی متفاوت است. شیخ ابوحیان (از علمای شافعی، متولد 754 ق) می نویسد: «مفسرین، اشیایی را بیان داشته اند که اهل علم در حلت و حرمت آن اختلاف دارند.

صاحب تحریر و تجبیر می گوید: اما مواد و اشیاء مخدر مثل بنگ، شوکران و حشیش، اهل علم به تصریح، آنها را تحریم نکرده اند، اما از نظر من به تحریم نزدیک اند، چون اگر سکرآور باشند، بنا به فرموده پیامبر (ص) که هر چیز سکرآور حرام است، حرام می گرداند و چنانچه سکر آور نباشند، باز هم وارد کردن ضرر بر جسم، حرام است.» شیخ احمد باباسودانی (مالکی مذهب) حکم به اباحه مصرف دخانیات و تریاک (برای کسانی که سبب زوال عقل آنان نمی گردد) نموده است. شیخ نورالدین محمد اجهوری (مالکی مذهب) مصرف دخانیات را جایز می دانسته است.

دکتر شیخ وهبه الزحیلی (حنفی مذهب و معاصر) در کتاب الفقه الاسلامی وادلته می گوید: «شیخ مرعی بن یوسف حنبلی صاحب کتاب غایه المنتهی می نویسد: مصرف دخانیات حلال می باشد، لکن بهتر آن است که صاحبان عقل و خرد، از آن پرهیز نمایند». دکتر شیخ یوسف قرضاوی می گوید: «استعمال دخانیات از قبیل سیگار و قلیان و غیره، مادام که ثابت گردد که به اشخاصی که آن را استعمال دخانیات از قبیل سیگار و قلیان و غیره، مادام که ثابت گردد که به اشخاصی که آن را استعمال می کنند، ضرر می رساند، حرام است.» به هر حال امروزه فقهای اهل سنت (مانند فقهای شیعه) بر حرمت مواد مخدر توافق نظر دارند. در مورد استعمال دخانیات بسیاری از آنها، دخانیات را مطلقا حرام می دانند. در فقه اهل سنت، علل دیگری نیز وجود دارد.

شیخ محمد کتانی (مالکی مذهب و متوفی 1345 ق) به این تفاوت اشاره کرده است و می گوید: «عده ای از علما فقط به دلیل بوی زشت آن، حکم به کراهت داده اند و عده ای نیز فتوا به تحریم داده اند که مطابق واقع، حکم اخیر می باشد و برخی هم به دلیل جهل و عدم شناخت و گاهی کوتاهی و سهل انگاری در امور دین، حکم به اباحه داده اند». وی در ادامه می گوید: «فتوای فقهای مالکی در باره ی حرمت دخانیات، بالغ بر سیصد رای است».

پاسخ حضرت آیت ا… العظمی مکارم شیرازی

پاسخ حضرت آیت ا… العظمی مکارم شیرازی به سوال جمعی از طلاب حوزه علمیه قم درباره استعمال دخانیات:
“اینجانب از چند سال پیش این فتوا را به صورت مشروط ذکر کرده بودم و در رساله توضیحالمسائل موجود است که اگر کشیدن سیگار (و سایر دخانیات) به شهادت اهل اطلاع ضرر مهمی د